Yeni kan sulandırıcı ilaçlar nedir?
Kan sulandırıcı (antikoagulan) bir ilaç olan coumadin (kumadin), özellikle atrial fibrilasyonda, metalik kapaklarda, pulmoner embolide, venöz trombozda pıhtı oluşumunu önlemede uzun yıllardan beri kullanılmasına ve oldukça etkili bir ilaç olmasına rağmen, bir çok istenmeyen yan etkileri vardır ve bunların en başında dozunun sabit olmaması, özellikle çok sayıda yiyecekle etkileşime girmesi gelir. Bundan dolayı belirli aralıklarla kan tahlili yapılarak kumadin dozunu, çıkan sonuca göre ayarlanması zorunluluğu vardır.
Bu sıkıntılardan yola çıkarak yapılan yeni arayışlar sonucu, son yıllarda, sabit dozu olup yiyeceklerle etkileşime girme sorunu olmayan yeni ilaçlar piyasaya çıkarıldı. Bu ilaçların en güzel yanı, belli bir sabit dozlarının olması ve ilacı ayarlamak için zaman zaman kan tahlili yapılma gerekliliği olmamasıdır.
Bu ilaçlar; dabigatran (Pradaxa), rivaroxaban (Xarelto), apixaban (Eliquis) ve edoxaban (Lixiana)’dır (parantez içindekiler ülkemizdeki piyasa isimleri). Bu ilaçların hepsi ülkemizde bulunuyor ve belli şartlar altında SGK tarafından ödeniyor. Bu ilaçlardan, rivaroxaban ve edoxaban günde 1, diğerleri günde 2 kez alınır. Bunlardan, hastaya hangisinin uygun olduğuna doktor karar verecektir.
Damar yaralanması olduğunda hasarlı kısımda pıhtılaşmadan sorumlu kan hücreleri (trombosit veya platelet) toplanır (A) ve bir takım maddeler salgılayarak fibrin denilen yapışkan bir ağ oluşturur. Bu ağ, kan hücrelerini hapsederek yaralı kısımda pıhtı denilen bir tıkaç oluşturup açık kısmı kapatmaya çalışır (B). Normalde hayatı korumaya yönelik bu girişim, bazı durumlarda olmadık yerlerde pıhtı oluşturup hayatı tehdit edebilir.
Madem öyle, o zaman kumadin yerine bu ilaçları kullanalım?
Bu ilaçların bu güzel özelliklerinin olmasına rağmen kumadinin tam yerini alamamıştır. Mitral kapak darlığındaki atrial fibrilasyonda ve metalik kapaklarda pıhtı oluşumunu önlemede etkinlikleri yeterli değildir ve bu durumlarda pıhtılaşmayı önlemek için yine kumadin kullanılır.
Kumadinin bu ilaçlara göre avantajları ve dezavantajları nedir?
Kumadinin Avantajları;
- Böbrek hastalıklarında doz ayarlaması gerekmez,
- Mitral darlığındaki atrial fibrilasyonda ve metalik kapaklarda kullanılabilir,
- Ucuzdur,
- Kanama durumlarında antidotu vardır (K vitamini),
- Günde tek sefer alınır.
Kumadinin Dezavantajları;
- Çeşitli yiyeceklerle (K vitamininden zengin yeşil sebzeler vs) etkileşime girer,
- Sabit dozu yoktur, belirli zamanlarda kan testi (İNR) yapılarak doz ayarlaması yapmak gerekir,
Yeni kan sulandırıcıların (antikogulanlar) avantajları ve dezavantajları nedir?
Avantajlar;
- Sabit dozları vardır, belirli zamanlarda kan testi yapmak gerekmez,
- Yiyeceklerden etkilenmez (yalnızca greyfurt ve suyundan kaçınmakta yarar var).
Dezavantajlar;
- Mitral darlığındaki atrial fibrilasyonda ve metalik kapaklarda kullanılamaz,
- Böbrek hastalıklarında doz düşürülmesi gerekebilir, ileri böbrek hastalarında bazı durumlarda ise kumadin daha uygun olabilir,
- Kanama olduğunda verilebilecek antidot hepsinde yoktur (bazılarında var),
- Pahalıdırlar.
Beraber kullanılan başka ilaçlarla etkileşimleri var mı?
Gerek kumadin, gerekse yeni kan sulandırıcılar, beraber kullanılan çeşitli ilaçlardan etkilenebilir (bunun sonucunda etkinlikleri azalabilir veya artabilir). Etkileşime giren ilaç listesi kumadinde daha uzundur. Onun için kullandığınız veya yeni eklenen ilaçlardan doktorunuzu haberdar etmeniz önemlidir.
İlaçları kullanırken nelere dikkat etmeliyiz?
- Bu ilaçları doktorunuzun dediği şekilde alınız, etkileri 1 günden fazla olmadığı için alış saatini geçirir veya 1 gün bile almazsanız etki azalacak veya olmayacaktır.
- Ağrı kesiciler veya romatizmada kullanılan ilaçları alırken doktorunuza danışın. Bazı antibiyotikler ve bitkisel ilaçlar (St. John’s wort gibi) bu ilaçlarla etkileşime girer.
- Dabigatran kapsüllerini orijnal ambalajında tutun, ambalajından (alüminyum blister) çıkarıp başka bir yerde tutmayın. Kapsülleri 1 bardak su ile yemek sonrasında alın, çiğnemeyin, içini açmayın. Aldıktan sonra yarım saat kadar uzanmayın, yatmayın; bu mide yan etkilerini azaltır.
- Kaza, yaralanma vs gibi durumlarda sağlık ekibine yardımcı olması için yanınızda bu ilaçları aldığınıza dair bir uyarı kartı taşıyın.
- Yanlış bir ön yargıyı düzeltmek gerekirse; kumadin gibi, bu ilaçlar da kanamaya neden olabilir. Onun için olası bir kanama yönünden uyanık olmak gerekir. Kanama vücudun her hangi bir yerinde olabilir (sindirim sistemi, beyin, böbrek vs), hafif olabileceği gibi hayatı tehlikeye atacak kadar önemli de olabilir. Bununla birlikte, sık görülmeyen kanama riski gözünüzü korkutmasın, unutmayınız ki bu ilaçlar alınmadığı taktirde, olası bir pıhtı gelişimi, çok daha ciddi sonuçlara yol açabilecektir.
Aşağıdaki durumların varlığında doktorunuza haber verin;
- Ani halsizlik, beraberinde kahve telvesi benzer kusma veya katran gibi siyah renkte dışkılama,
- Ani baş ağrısı, baş dönmesi,
- Burundan veya başka bir yerden durmayan kanama,
- Kırmızı veya koyu kahverengi idrar,
- Vücudun herhangi bir yerinde ani şişlik, morarma,
Kanama riskini nasıl azaltabiliriz?
Aşağıdakilerden uzak durun;
- Bıçak, makas gibi kesici, delici aletlerle çalışma,
- Düşmeye neden olabilecek kaygan veya engebeli zeminler, halı püskülleri vs
- Yaralanmaya neden olabilen sporlar,
- Ağrı kesiciler, romatizmal hastalarda kullanılan ilaçlar,
- Fazla miktarda alkol.
Ayrıca araçlarda mutlaka emniyet kemeri takın, diş müdahaleleri için doktorunuzdan onay alın.