SIK SORULAN SORULAR |
 |
Tansiyon yüksekliği (hipertansiyon)
Hipertansiyon olduğu halde neden kendimi iyi hissediyorum?
Hipertansiyon yüksek tansiyon demektir. Belirgin belirtileri ve şikayetler oluşturmaz, bu yüzden genelde “sessiz katil “ olarak adlandırılır. Belirti olmaması, hastalığın daha iyi olduğunu göstermez, aksine kişi hastalığını daha hafife alacağından dolayı çok daha tehlikelidir.
Hipertansiyon hayatım boyunca devam edecek mi?
Eğer yüksek kan basıncının sebebi sekonder hipertansiyonda olduğu gibi altta yatan bir hastalıksa, bu hastalık tedavi edildikten sonra kan basıncınız normale dönebilir. Ancak bu pirimer hipertansiyon için geçerli değildir (bilinen bir organ hastalığına bağlı olmayan hipertansiyon). Pirimer (esansiyel) hipertansiyonun ortadan kaldırılabilir bir nedeni olmadığından, kan basıncınız, yaşam stilinizdeki değişiklikler ve ilaçlarla kontrol altına alınsa bile, hipertansiyon hastalığı her zaman sizinle birlikte olacaktır.
Hipertansiyonun bir kalp rahatsızlığı olduğunu sanıyordum, böbreklerim nasıl hipertansiyona sebep olabilir?
Bazı insanlarda hipertansiyon, böbreklere kan taşıyan arterin (renal arter) daralması ya da tıkanması durumunda ortaya çıkar. Hipertansiyonun bu çeşidine “renovasküler hipertansiyon” adı verilir. Bu durumda, böbrekler kan akışını arttırmak için renin adı verilen bir enzim salgılar. Renin ise yüksek kan basıncıyla sonuçlanan zincirleme bir kimyasal reaksiyon başlatır. Renovasküler hipertansiyon, renal arterin ameliyat ya da anjiyoplastiyle (balon ve stent tedavisi) açılmasıyla tedavi edilebilmektedir.
Tansiyon her iki kolumda da farklı çıkıyor. Ne yapmalıyım?
Normalde iki kol arasında 10 mmHg’ya kadar fark olabilir. Eğer böyle bir farklılık varsa sonraki ölçümlerin yüksek çıkan koldan yapılması daha doğrudur.
Ancak bir koldaki kan basıncınız, diğer koldakine oranla sürekli olarak 10 mmHg ya da üzerinde fazlaysa, doktorunuzu görmelisiniz. Kan basıncındaki farklılık, damarlardaki ateroskleroz (damar sertliği) veya damar darlıkları ile ilgili olabilir.
Tamamen tuzsuz mu yemeliyim?
Diyetteki tuz oranı, sadece tuza duyarlı hipertansiyon hastaları için sorun teşkil eder. Tuza duyarlı insanlar çok fazla tuz aldıklarında kan basınçları yükselir. Her zaman tuzu kesmek gerekmez. Doktorunuz bu konuda size yardımcı olacaktır.
Spor yapmamın sakıncası var mı?
Düzenli egzersiz bir çok insanda kan basıncının düşmesine yardımcı olur. Araştırmalar, haftada 3-4 kez en az 30 dakikalık orta düzeyde egzersizin kan basıncını 5-10 mm Hg civarında düşürdüğünü göstermektedir.
Kalp damar hastalığı olanların, yemek yedikten sonra 2-3 saat içinde egzersizden kaçınmasında fayda vardır. Hipertansiyonunuz kontrol altındaysa, orta düzey egzersiz risk teşkil etmez, fakat aşırı egzersiz muhtemelen sorun yaratabilir. Her koşulda, bir egzersiz programına başlamadan önce ya da alışılmış aktivite seviyenizi önemli ölçüde artırmadan önce mutlaka doktorunuza danışın.
Kahveyi çok seviyorum. Bundan sonra içemeyecek miyim?
Araştırmalara göre, kahvede bulunan kafein bir çok insanda geçici bir süre için kan basıncı ve kalp hızını küçük bir oranda artırmaktadır. Çarpıntı (normalin üzerinde güçlü, hızlı kalp atışı) ya da kısa süreli ritm bozukluğu (düzensiz çalışma) hissediyorsanız bu istenmeyen belirtilerden kurtulmak için kafeinsiz kahve kullanmaya başlayabilirsiniz. Eğer hipertansiyonunuz ciddi bir seviyedeyse doktorunuz sizden çay ve kola dahil olmak üzere tüm kafeinli içecekleri kısmanızı veya sakınmanızı isteyebilir.
Ayrıca yanlış sonuç verebileceğinden, kan basıncı ölçümünden kısa süre önce kafein içeren içecekler tüketilmemelidir.
İlaç almadığımda da kendimi iyi hissediyorum. Ara sıra bir dozu atlayabilir miyim?
Hayır. Antihipertansif (tansiyonu düşürmek için kullanılan) ilaçlar kan basıncını kontrol edebilmeleri için tamamen önerildiği gibi alınmalıdır. Çoğu tansiyon ilacının etkili olma süresi 24 saatle sınırlıdır. Dolayısıyla ertesi gün alınmazsa tansiyon yükselebilir.
Bir arkadaşım aldığı tansiyon ilaçlarından oldukça memnun. Acaba onun ilacını mı alsam?
Hayır, sakın böyle bir şey yapmayın. Arkadaşınızın doktoru, ilaçları sadece ona özgü bazı faktörleri göz önünde bulundurarak seçmiştir. Sizin doktorunuz da ilaçlarınızı seçerken sağlık geçmişiniz, yaşınız, laboratuar test sonuçları ve diğer bazı faktörleri (varsa daha başka hastalıklarınız vs) göz önünde bulundurarak seçmiştir. Şu anda kullandığınız ilaçlarınızdan memnun değilseniz doktorunuzla konuşun ve endişeleriniz varsa anlatın.
Neden bazı ilaçların farklı bir kaç ismi oluyor?
Yeni ilaçlar her zaman onu ilk olarak bulup geliştiren üretici firma tarafından verilen bir marka ismi ve kimyasal isimleriyle listelenirler. Piyasaya çıktıktan sonra ilaçlar için bir patent (koruma) süresi vardır (bizde bu süre 20 yıldır). Bu süre boyunca o ilacı ilk bulan firma dışında kimse üretemez. Bir firmanın belli bir ilacın üretiminden aldığı patentin süresi dolduğunda ise herhangi bir imalatçı firma ilacı üretmeye başlayabilir. Bu nedenle patent süresi dolan ilaçları, farklı firmalar üretebilir ve bundan dolayı farklı marka isimleri olabilir. Örnek olarak bizde, tansiyon ve kalp hastalığında kullanılan aktif maddesi amlodipin olan ilaç değişik isimler altında satılmaktadır (norvasc, amlodis, amlokard, dilopin, monovas, nipidol, norlopin, normopres, norvadin, vasocard vs).
Doktorum ilaçlarım yüzünden postural hipotansiyon problemim olabileceğini söyledi. Hipotansiyon nedir?
Hipotansiyon, hipertansiyonun tersidir ve çok düşük kan basıncı anlamına gelir.
Postural hipotansiyonda, oturma ya da uzanma pozisyonundan aniden kalkıldığında kan basıncınız aniden düşer ve baş dönmesi ya da bayılma hissi hissedebilirsiniz, hatta bilincinizi bile kaybedebilirsiniz. Bunun nedeni, tansiyonun anlık düşmesinden dolayı beyin kanlanmasının yeterli olmamasıdır. Bu durumu tedavi etmek için doktorunuz ilaçlarınızı ya da dozlarını değiştirebilir. Belirtilerin önüne geçmek için otururken ya da uzanırken her zaman yavaşça kalkmalısınız. Yaşlılarda ve diyabetli insanlarda postural hipotansiyon vücudun kan basıncını düzenleyen mekanizmalarında ciddi bir problem olduğuna işaret olabilir ve yakından izlenmesi gerekebilir.
Kan basıncım evde normalken, doktorun ofisinde yükseliyor. Neden böyle oluyor?
Hipertansiyonu olan hastaların yaklaşık beşte birinde “beyaz gömlek hipertansiyonu” adı verilen bir problem görülüyor. Bu insanların, doktor ofisi, klinik ya da diğer sağlık kurumlarındayken kan basınçları yükseliyor. Eskiden bu durumun önemli olmadığı düşünülürken, günümüzde bu hastalarda ilerde kalıcı hipertansiyon gelişebileceği biliniyor. Onun için beyaz gömlek hipertansiyonu olan hastaların yakın izlenmesi gerekir.
Eğer kan basıncınızın yalnızca doktorun ofisinde yükseldiğini hissediyorsanız, bunu kan basıncınızı evde ölçerek teyit edebilirsiniz. Bazı durumlarda, doktorunuz normal yaşantınız sırasında kan basıncınızın gün boyunca ne kadar değiştiğini veya beyaz gömlek hipertansiyonu olup olmadığını öğrenmek için “sürekli kan basıncı ölçüm sistemi (ABPM)” yapılmasını önerebilir.
İlaçlar çok pahalı ve sağlık sigortam yok (veya sigortam ücretin yalnızca bir kısmını karşılıyor). Ne yapabilirim?
İlk olarak yaşam tarzınızda ilaçlara ihtiyaç kalmadan kan basıncınızı düşürecek gerekli değişiklikleri yaptığınızdan emin olmalısınız. Kilo vermek, düzenli egzersiz, yağ ve tuz seviyesi düşük dengeli bir diyet ve stres kontrolü kan basıncınızı düşürecek kendi kendine ilaç dışı tedavi yollarından bir kaçıdır.
İkinci olarak kan basıncınızı kontrol altında tutmak için doktorunuz ilaç almanız gerektiğini söylüyorsa, uzun vadede ilaçların maliyeti, hipertansiyonunuzdan kaynaklanan kalp krizi, inme, böbrek yetersizliği ya da diğer ciddi sağlık problemlerinin tedavi giderlerinden çok daha az olacaktır.
Eğer maliyet sizin için problemse, aynı ilacın daha düşük fiyata sahip olanlarını eczanelere sorup doktorunuzdan da onay alarak kullanabilirsiniz.
Tansiyon için ilaç kullanmaktayım. Hamile olduğumu henüz öğrendim. İlacımı almayı bırakmalı mıyım?
Hayır. Bebeğinizin sağlığı açısından kan basıncınızı kontrol altında tutmak, antihipertansif ilaçların muhtemel yan etkilerinden daha önemlidir. Hamilelik sırasında kullanımı güvenli olan antihipertansif ilaçlar da vardır. Eğer önceden doktorunuza hamile olabileceğinizi belirttiyseniz, size zaten bu güvenli ilaçlardan birini vermiştir.
Özellikle angiotensin dönüştürücü enzim (ACE) grubunda olan ilaç alıyorsanız hamileliğinizde ilaç değiştirmeniz ve bu konuda doktorunuzla konuşmanız gerekir.
Hamilelik ve doğum sırasında tansiyon yönünden kontrollerinize daha sık gitmelisiniz.
Eşimde ve bende hipertansiyon var. Çocuklarımızda da olabilir mi?
Olabilir. Bazı çocuklar yüksek kan basıncına eğilimi kalıtsal olarak ebeveynlerinden alabilmektedirler. Doktorunuz çocuklarınızın kan basıncını senede bir kez kontrol etmelidir. Çocuklar için kan basıncının normal değerleri erişkinlerden farklıdır. Aile olarak hepiniz sigara içmemek, alkole dikkat etmek, düzenli egzersiz ya da düşük yağ-tuz seviyeli diyet gibi kalbinize iyi gelecek alışkanlıklar edinmelisiniz.
Doktoruma gitmeden önce nasıl hazırlık yapmalıyım?
Doktorunuza gitmeden önce sormak istediğiniz soruları hazırlamanız ve kullandığınız ilaçları beraberinizde getirmeniz önemli. Evde kan basıncınızı kendiniz ölçüyorsanız ölçüm sonuçlarınızın bir kaydını getirin. Daha önemlisi doktorunuza giderken almakta olduğunuz ilaçları zamanında alarak gidin.
Bazen tansiyon ilaçlarımı almayı unutuyorum. Hatırlamak için ne yapabilirim?
İlaçlarınızı almayı hatırlamanın en iyi yolu günlük yaşantınızın bir parçası haline getirmenizdir. İlaçlarınızı her gün aynı saatte almanız -mesela yemeklerden önce ya da dişlerinizi fırçaladıktan sonra- hatırlamanızı sağlayacaktır. Ayrıca takip etmenizi kolaylaştıracak şekilde takviminizi işaretlemeniz de yardımcı olabilir. Eğer tansiyon ilaçlarınızı başka ilaçlarla alıyorsanız bir “ilaç kutusu” (haftanın günleri için ayrılmış bölmeleri olan bir kutu) alabilirsiniz. Bu kutuların bazılarında belli saatlerde ilacınızı almanızı hatırlatan alarmlar bile bulunmaktadır; ya da kendiniz alarm kurabilir veya ailenin diğer üyelerinden ya da ev sakinlerinden size hatırlatmalarını isteyebilirsiniz.
Aynı ilacı uzun süredir kullanıyorum, zaman zaman ilaçları değiştirmek gerekli değil mi?
İlaçların zamanla etkisini yitirmesi veya vücudun alışkanlık kazanması gibi bir şey söz konusu değildir. Ancak kilonuzdaki ve tansiyonunuzdaki değişikliklere veya birlikte bulunabilen hastalıklarınıza göre doktorunuz zamanla ilaç türünde veya dozunda değişiklikler yapabilir.
Yapay tuzları nasıl kullanabilirim?
Yapay tuzlar tansiyon üzerine olumsuz etkide bulunan sodyum yerine potasyum içerirler. Bazı diyet tuzları ise yarı yarıya sodyum ve potasyum içerirler. Aşırı olmamak kaydıyla kullanılmasında sakınca yoktur, ancak içerdikleri potasyum nedeniyle böbrek hastalıklarında dikkatli kullanılmaları gerekir.
Tansiyon ilaçlarını günün ne zamanı almalıyım?
Tansiyon ilaçlarının bir çoğunun yemekle ilgisi yoktur ancak çabuk etkisinin başlaması için aç karnına alınması önerilebilir. İlaçlar sabah veya akşam alınabilir. Bu konuda doktorunuz size yok gösterecektir.
Zaman zaman bazı ilaçlar piyasada bulunmuyor, o zaman ne yapalım?
Zaman zaman bazı ilaçlar veya o ilacın belli dozları piyasada çeşitli nedenlerle (ithal edilmesi, fabrikada üretim, ücret politikası vs) geçici bir süre piyasada bulunmayabiliyor. O gibi durumlarda muadili (aktif maddesi aynı, ancak başka bir firma tarafından üretilmiş, dolayısı ile piyasa ismi farklı) doktorunuza sorularak alınabilir. Piyasada muadili yoksa doktorunuz benzer etkide bulunan başka bir ilaç verecektir.
Ayrıca bakınız:
Hipertansiyon nedir?
Beyaz gömlek hipertansiyonu
Hipertansiyon ilaçları
Kolalı içecekler hipertansiyon oluşturuyor