Konu Başlıkları:
- Kalp kapak hastalıkları: Toplu bakış
- Mitral darlığı
- Mitral yetmezliği
- Aort darlığı
- Aort yetmezliği
- Triküspit kapak hastalıkları (darlık ve yetmezlik)
- Pulmoner kapak hastalıkları (darlık ve yetmezlik)
Triküspit darlığı ve triküspit yetmezliği
Triküspit kapağı sağ atrium ile sağ ventrikül arasında bulunur ve sağ atriumdan sağ ventriküle dökülen kanın tekrar sağ ventriküle geri dönmesini önler (bakınız: kan dolaşımı ve kalp kapakları). Triküspit kapağı normalde 3 yaprakçıktan (küspis) oluşur.
Triküspit kapak hastalıkları yine diğer kalp kapaklarında olduğu gibi; darlık ve/veya yetmezlik şeklinde görülür.
Triküspit Darlığı
Triküspit darlığı (TD), normalde tamamen açılarak kanın sağ atriumdan sağ ventriküle geçişine izin veren triküspit kapağın, çeşitli nedenlerle daralarak bu geçişe engel oluşturmasıdır.
Nedenleri
TD, diğer kalp kapak darlıklarına göre son derece nadir görülür ve nedeni hemen hemen daima romatizmal kalp hastalığıdır. Tek başına olması son derece nadirdir. Çoğunlukla romatizmal mitral kapak hastalıkları ve daha az olarak da romatizmal aort kapak hastalıkları ile beraber bulunur.
Şikayetler
Kanın dar olan triküspit kapaktan zor geçmesi, mitral darlığındaki mekanizmaya benzer bir şekilde sağ atriumun gerisinde kanın birikmesine (göllenmesi) neden olur. Bu da geriye doğru yansıyarak, boyun toplardamarında genişlemeye, karaciğerin büyümesine, karında (asit) ve bacaklarda (ödem) sıvı toplanmasına neden olur. TD’nın önemli olduğu durumda, sol ventriküle de kan gidişi azalacağı için yorgunluk başlar. Geriye doğru göllenen kan ayaklarda şişkinlik ve karaciğerde büyüme oluşturur. Karaciğer büyümesi o bölgede (karnın sağ üst bölgesi) ağrıya neden olur. Birlikte sıklıkla diğer kapak hastalıkları da bulunduğundan tabloya onlara ait şikayetler de eklenir.
Tanı
Şikayetlerin varlığında tipik dinleme bulguları ve ekokardiyografi (eko) ile kolay tanı konur. Eko ile kapağın hareketleri, alanı, beraberinde triküspit yetmezliği olup olmadığı, kalp boşluklarının büyüklükleri ayrıntılı olarak incelebilir.
Ritim bozukluğu açısından EKG, akciğer alanları açısından da akciğer grafisi, istenecek tetkikler arasındadır.
Tedavi
Kapak hastalıklarında tedavide ortak özellikler için bakınız.
TD belli bir noktaya kadar idrar söktürücü ilaçlar verilerek izlenebilir. Ancak daha ileri durumlarda, beraberinde önemli triküspit yetmezliği yoksa mitral darlığında olduğu gibi balon ile dar olan kapak genişletilir. Ancak diğer kapaklardaki problemler için cerrahi gerekiyorsa o zaman cerrahi olarak da kapak genişletilebilir.
Triküspit Yetmezliği
Triküspit yetmezliği (TY), triküspit kapağın sağ ventrikülün kasılması sırasında tam kapanamaması ve bunun sonucunda sağ ventrikülden sağ atriuma kanın geri kaçmasıdır (kapakların anatomisi ve kalbin çalışma prensipleri için bakınız: kan dolaşımı ve kalp kapakları).
Buradaki problem; sağ ventrikülün, pulmoner artere attığı kanın bir kısmının tekrar sağ atriuma kaçması ve böylece sağ ventrikülün işinin (yükünün) artmasıdır. Olayın ne kadar önemli olduğu, oluşturacağı şikayet ve tedavi şekilleri tamamen geri kaçışın ne kadar olduğuna bağlıdır. Geri kaçışın miktarına göre (eko ile bakılır) TY derecelendirilir (Birinci, ikinci, üçüncü derece gibi.). Artan dereceler TY’nin daha önemli olduğunu gösterir.
Normalde sağ atriumdan sağ ventriküle gelen kan, sağ ventrikülün kasılmasıyla pulmoner artere atılır (büyük resim). Triküspit kapak yetmezliğinde sağ ventrikül kasıldığında kanın bir kısmı sağ atriuma geri döner (küçük resim).
Nedenleri
TY, bir çok özelliği nedeniyle diğer kapak hastalıklarından farklılık gösterir:
Normal sağlıklı erişkinlerin %70’inde çok hafif derecelerde bulunur (normal veya fizyolojik olarak kabul edilir) ve bir şikayete neden olmaz. Fizyolojik TY, normal muayenede pek fark edilmez ancak eko yapılırsa anlaşılır. Bunun bir önemi yoktur, dolayısıyla bir şey yapılmasına da gerek yoktur.
Fizyolojik olmayan (dolayısı ile kaçağın daha fazla olabileceği) TY’inde ise en büyük neden, yine diğer kapak hastalıklarından faklı olarak, organik (kapak yapısında bozukluk) değil fonksiyoneldir (kapağın bağlı bulunduğu yapılar olan sağ atrium veya sağ ventrikülün genişlemesi sonucu triküspit kapağı oluşturan yaprakçıkların uç uca gelememesi). Bu şekilde fonksiyonel TY’ne neden olan durumlar:
- Sol kalp yetmezliği
- Mitral darlığı veya mitral yetmezliği
- Akciğer hastalıkları (KOAH, pulmoner hipertansiyon yapan durumlar)
- Bazı doğumsal kalp hastalıkları (ASD, VSD, PDA)
- Pulmoner darlık
Sıklığı fonksiyonel kadar olmasa da kapağın yapısının bozulmasına neden olarak (organik) TY oluşturan nedenler de vardır:
- Göğüse gelen künt darbeler
- Romatizmal (sıklıkla diğer kapaklar da hastalanmıştır)
- Endokardit
- Ebstein anomalisi
- Bağ dokusu hastalıkları (Marfan gibi)
Şikayetler
Çoğunlukla şikayet oluşturmaz ama TY’nin ileri olduğu durumlarda; boyunda toplardamarların belirginleşmesi ve nabzın görülmesi, sağ ventrikül aşırı yükten dolayı yetmezliğe girdiği zaman ise karaciğer büyüklüğüne bağlı bu bölgede ağrı, karında sıvı birikimi (asit) ve bacaklarda şişlik (ödem) oluşur. Fonksiyonel TY’de allta yatan hastalığın (sol kalp yetmezliği, KOAH vs) oluşturduğu şikayetler de ön planda olabilir.
Tedavi
Kapak hastalıklarında tedavide ortak özellikler için bakınız.
Fonksiyonel TY, alttaki neden tedavi edilebilirse azalabilir. Organik TY’inde ise hafif veya orta dereceli olanlar, idrar söktürücü ilaçlarla izlenir. Önemli TY’inde ise diğer kapak hastalıkları varsa ve bundan dolayı cerrahi gerekiyorsa bu esnada triküspit kapağa da müdahale edilir. Cerrahi olarak tedavide kapak tamiri (repair) yapılır, ancak bu mümkün olmuyorsa değiştirilir. Başka kapak hastalığının olmadığı tek başına olan önemli organik TY’inde cerrahi tedavi seçeneği tartışmalıdır.