DOĞRU BİLİNEN YANLIŞLAR
Sigara, sigara yine sigara
Sigarayı bırakmak benim için çok zor, Ben yapamam!
Yanlış: Nikotin biyolojik, psikolojik ve sosyal faktörlerle alışkanlık yaratan bir maddedir. Dolayısıyla sigarayı bırakmak zor olabilir fakat bilimsel çalışmalarda bugüne kadar sigarayı bırakamayan veya kolaylıkla bırakabilen özel bir kişilik yapısı bulunamamıştır. Bırakmak bazı kişiler için diğerlerine kıyasla daha zor olabilir, ancak gerçekten bırakmak isteyenler denemeye devam ettikleri taktirde başarılı olacaklardır. Asla vazgeçmeyin. Ya bir başka stratejiyi ya da aynı stratejiyi bir defa daha deneyin. Sigarayı bırakma ihtimaliniz her deneyişinizde artacaktır. İkinci veya üçüncü deneyişinizdeki bırakma ihtimali ilk deneyişinizden daha yüksek olmaktadır. Türkiye’deki istatistikler henüz bilinmemekle birlikte yaklaşık 30 milyon Amerikan vatandaşı yardımcı programların katkısıyla sigarayı bırakmayı başarmıştır. Dolayısıyla, sigara bırakılabilir!
Sigarayı bıraksam bile her zaman sigara isteyeceğim!
Yanlış: Sigaradan ayrı kaldığınız her gün sigara içmeyen bir kişi olarak daha da güçleneceksiniz. Sigara içme ihtiyacınız gittikçe zayıflayarak yok olabilir. Bununla beraber sigara içme düşüncesi aklınızda kalabilir fakat bu düşünce yoksunluk belirtileri sırasında ortaya çıkan sigara içmek için duyulan ve karşı konulması zor olan istekten farklıdır. Size ayrıca, sigaradan uzak kalmanızı kuvvetlendirecek aktiviteler içinde bulunmanız önerilmektedir. Böylece sigara içilmeyen bir hayata kendinizi entegre etmeniz kolaylaşacaktır.
Sigarayı azaltarak bırakmak daha iyi bir yoldur.
Yanlış: Sigarayı bırakmanın en iyi yolu belirli bir tarihte sigarayı tamamen kesmektir. Bu belirlenen güne kadar bir hafta kendinizi sigara içerken gözlemeniz çok faydalı olacaktır. Bu süre içinde nerelerde, hangi sebeplerden ötürü ve ne kadar sigara’ içtiğinizi yazılı olarak kaydetmeniz gerekir. Araştırmalar kendini sigara içme sıklığı açısından gözleyen ve kayıt tutan kimselerde doğal olarak sigara içme sıklığının azaldığını göstermektedir. Dolayısıyla planlanan sigara bırakma gününe kadar içilen sigara miktarında doğal bir düşüş yaşanabilmektedir.
Ben, sigaranın sebep olduğu hastalıkları geliştirecek kadar içmiyorum.
Yanlış: Koyu tiryakiler amfizem, kalp rahatsızlığı ve kanser geliştirme açısından daha fazla risk taşımaktadırlar. Öte yandan, sigara içen biriyle aynı odada uzun süre çalışılması bile sağlık risklerini arttırır. Nikotinin her miktarı tehlike arz etmektedir. Sigara içmeyenlere kıyasla hafif ya da orta derecede tiryakiler de hastalık geliştirme açısından daha yüksek risk taşımaktadır.
Unutmayın ki hastalıklara olan yatkınlık yalnızca nikotin alımıyla artmamaktadır. Sigara içmek kendi başına bir yaşam tarzı oluşturmakta ve olumsuz etkilerin bir kısmı, oluşan bu tarzdan kaynaklanabilmektedir.
Benim endişe etmeme gerek yok çünkü azaltılmış katran/nikotinli sigara içiyorum.
Yanlış: Her ne kadar sigara şirketleri hafif (light) sigaranın daha az risk taşıdığı izlenimi vermeye çalışsalar da güvenli sigara diye bir şey yoktur. Düşük ziftli veya nikotinli sigaralar daha fazla karbonmonoksit üretmektedirler. Bazı tiryakiler alıştıkları miktarda nikotin alabilmek için daha derin ve sık nefes çekmektedirler. Ayrıca eksik olan nikotini karşılamak için daha fazla sigara da içebilmektedirler. Daha güvenli sigara içtiğini düşünen içiciler böylece daha fazla sigara tüketmekte ve daha fazla para harcamaktadırlar.
Hava kirliliği gibi bir sürü faktörün yanında sigara ne kadar önemli olabilir ki?
Yanlış: Hava kirliliği sigara dumanı kadar tehlikeli değildir. Sigara dumanındaki zehirli maddeler direkt akciğerlere gider. Bununla beraber hava kirliliği yaratan maddeler açık havada seyreltilmiş oranlarda bulunurlar. Eğer akciğerleri tehdit edecek boyutta hava kirliliği yaşanan bir yerde yaşıyorsanız neden daha fazla zehirli madde alasınız? Sigara dumanı ile birlikte hava kirliliği sağlık için sadece hava kirliliğinden çok daha fazla olumsuz koşullar yaratır.
Senelerce sigara içtim. Bundan sonra bıraksam ne fark eder?
Yanlış: Çok şey fark etmektedir. Bilimsel çalışmalar, sigarayı bırakma anından itibaren fizyolojik yararların görülmeye başlandığını ve bu yararın giderek arttığını göstermektedir. Sigara bırakıldığı anda vücut daha fazla oksijenle daha etkin ve sağlıklı bir şekilde çalışmaya başlamaktadır. Sigarayı bırakmanın önemli psikolojik faydaları da vardır. Bırakmak için gücünüzün ve becerilerinizin olduğunu düşünmek kendinizi daha iyi hissetmenize yol açar. Ayrıca sizin sigarayı bırakmanız çocuklarınız gibi sizi örnek alan kişilerin sigara içmeme ihtimalini arttırmaktadır.
Sigarayı bırakmak istemiyorum, çünkü beni rahatlatıyor.
Yanlış: Nikotin tam tersine vücuttaki hareketi hızlandırır. Sigara, kalp atışlarını, metabolizma hızını ve kan basıncını arttırır. Eğer sigara içiyorsanız, gevşemek için hiç şansınız yoktur. Gerçek fizyolojik gevşeme, istenen ve olumlu tarafları olan bir tecrübedir. Sigara vücudun alışık olduğu nikotin miktarını karşılar ancak, karşılanan andaki tecrübe gevşeme değildir. Sigarasız kaldıkça kandaki nikotin miktarı gittikçe düşer ve nikotin yoksunluğu belirtileri görülmeye başlanır. Sigaradaki nikotin bu hoş olmayan yoksunluk belirtilerini durdurur. Aradaki farktan dolayı bu durum yanlış bir şekilde gevşeme veya rahatlama olarak ifade edilir.
Nikotinin kaygı ve gerginliği bloke edici bir etkisi de vardır. Bu nedenle sigarayı bıraktığınızda kendinizi daha fazla kaygılı hissedebilirsiniz. Bunları önlemek amacı ile sigaradan daha etkili ve gerçek anlamda kaygıyı ve tansiyonu azaltıcı gevşeme teknikleri öğrenebilirsiniz.
Sigara iştahımı kontrol ediyor. Bırakırsam kilo alırım.
Yanlış: Sigarayı bırakan herkes kilo almaz. Bazıları kilo vermektedir. Bilimsel araştırmalar sigaranın iştahı etkilediğini göstermektedir. Nikotin metabolizma dahil vücut sistemlerini hızlandırır. Dolayısıyla sigara
bırakılınca bırakan kişinin iştahı artabilir ve metabolizma yavaşlayabilir. Bu kombinasyon kilo almaya neden olabilir ancak, bu durum uzun bir süre devam etmez. Metabolizma hızı zamanla normale döner ve iştah geriler. Sigara bırakma döneminde kilo kontrolü için yapılabilecek dengeli bir diyet takibi ve egzersizler vücuda daha fazla sağlık kazandıracaktır.
Daha önce denedim fakat başaramadım. İstesem bile sigarayı bırakamam.
Yanlış: Her deneme yeni bir öğrenmedir. Pek çok sigara bağımlısı bir denemesinde öğrendiklerini bir sonraki denemede kullanır. İlk denemeler sigara çekilme belirtilerine tahammül etmenin o kadar da güç olmadığını kişiye gösterir. Daha sonraki denemeler “bir tane içince bile tekrar içmeye başlama riskinin yüksek olduğunu” kişinin anlamasını sağlar. Ayrıca, geçmiş denemeler nüks olunan durumlara karşı kişinin daha hazırlıklı olmasını sağlar.
Sigara bağımlılığının tedavisi yoktur.
Yanlış: Hem nikotin içeren preparatlar (sakız veya cilde yapıştırılan bantlar) hem de bupropiyon (zyban) sigara bağımlılığında etkinliği gösterilmiş medikal tedavi yöntemleridir. Bu yöntemlerle birlikte yaşantınızı değiştirecek psikolojik yaklaşımlar da uygulanırsa sigarayı bırakma olasılığı belirgin olarak artmaktadır.
Doç. Dr. Faruk Gençöz
Doç. Dr. Çiğdem Soykan
Prof. Dr. Atilla Soykan
Doç. Dr. Tülin Gençöz
Bu konuda diğer yazılar:
Sigara: Kalbimin Düşmanı, Neden Bırakmalıyım?