Çok Kesitli (multi-slice) Bilgisayarlı Tomografi

Konu Başlıkları:

1. Kalp Damar Hastalıklarında Tanı: Klasik Yöntemler
2. Elektron Beam Tomografi (EBT)
3. Çok Kesitli (multi-slice) Bilgisayarlı Tomografi
4. Magnetik Rezonans Anjiyografi (MRA)
5. Karotis Doppler Ultrasonografi
6. Stres Ekokardiyografi

Çok kesitli bilgisayarlı tomografi konusuna girmeden önce bilgisayarlı tomografinin evriminden biraz söz etmekte yarar var;

KLASİK BİLGİSAYARLI TOMOGRAFİ

Bilgisayarlı tomografide x ışınları veren bir tüp ile bu ışınları tutan dedektörler bulunur. Hasta ise bu ikisinin ortasındadır. Böylece x ışınları hastanın içinden geçtikten sonra dedektörler tarafından tutulur (Resim 1). Vücudun dokularının atomik yoğunlukları farklı farklı olduğundan her bir dokunun tuttuğu x ışını farklı olur ve böylece doku görüntüleri oluşturulur. Tüp ve dedektörler hasta etrafında 360 derece dönerek vücudun o bölümünün kesitini görüntülerler.

Klasik tomografide bir kesitin görüntüsü alındıktan sonra masa biraz ileri doğru hareket ederek bir sonraki kesit alınır. Bu yöntemle inceleme hem zaman alıcıdır hem de solunum hareketlerine aşırı duyarlıdır, bundan dolayı da kalp damar incelemeleri için uygun değildir.

Resim 1: Klasik bilgisayarlı tomografi. Hasta, x ışınlarını veren tüp ile bu ışınları yakalayan dedektör arasındadır. Tüp ve dedektör bir tur döndükten sonra masa (dolayısı ile hasta) biraz ileri kayar ve işlem tekrarlanır.

SPİRAL BİLGİSAYARLI TOMOGRAFİ

Bu güçlüğü yenmek için son yıllarda spiral bilgisayarlı tomografiler (Spiral CT) çıkarılmıştır. Burada ise tüp ve dedektörler hasta etrafında sürekli dönerken, hastanın yattığı masa önceden belirlenmiş bir hızda sürekli hareket eder (Resim 2). Hastaya göre bu hareket spiral şeklinde olduğu için de spiral BT adını almıştır. Bununla incelemeler çok kısa sürelerde yapılabilir hale gelmiştir. Ancak bu da hareketli bir organ olan kalbin görüntülenmesi için yeterli olmamıştır.

Resim 2: Spiral bilgisayarlı tomografi. Burada tüp ve dedektörler sürekli dönerken masa da sürekli kayar.

ÇOK KESİTLİ (MULTI-SLICE) TOMOGRAFİ

Bunun üzerine çok kesitli (multi-slice) spiral BT’ler (MSCT) çıkarılmıştır (Resim 3). Bu tomografilerde daha ince ve birden fazla sıra halinde dedektör bulunur. Son teknolojik ilerlemeler ile tüp hareketi de hızlandırılmıştır. Önceleri 4 sıra halinde olan dedektörler, daha sonra 16 sıra haline getirilmiş, son çıkanlarda ise 64 veya daha fazla sıralı olanları yapılmıştır. Böylelikle görüntülerin çözünürlüğü artmış ve 20 saniyenin altında nefes tutmayla yapılabilir hale gelmiştir.

Resim 3: Çok kesitli spiral bilgisayarlı tomografi. Burada dedektör sayısı artırılmıştır.

Çok kesitli (multi-slice) bilgisayarlı tomografinin avantajları:

• Damar hastalığı hakkında bilgi veren, hasta için zahmetli olmayan bir tanı yöntemidir.
• İşlem süresi kısadır, bir nefes tutma süresinde yapılabilir.

Çok kesitli (multi-slice) bilgisayarlı tomografinin dezavantajları:

• Aritmili hastalarda tanı değeri düşüktür (Özellikle atrial fibrilasyonda).
• Hastanın nefesini 20 sn kadar tutması gerekir. Ancak 64 veya daha fazla sıralı olanlarda bu süre oldukça kısalmıştır.
• Radyasyona maruz kalması sakıncalı olanlarda (gebe vb) yapılamaz.
• Yüksek kalp hızlarında (dakikada 70’in üzeri) tanı değeri düşer, kalp hızının düşürülmesi gerekir.
• Koroner damarlarda yüksek yoğunluklu oluşumlar (kalsiyum -kireç-, stent, klips vb) olduğu durumlarda tanı değeri düşer.
• Hastanın aldığı radyasyon dozu klasik anjiyografiye göre az değildir.
• Hastaya yine klasik anjiyografide olduğu gibi kontrast madde (opak madde) verilir. Dolayısı ile bu maddeye allerjisi olanlarda veya verilmesinde sakınca olan hastalarda (böbrek yetmezliği gibi) dikkatli olunmalıdır.

Manyetik rezonans anjiyografi »