Konu Başlıkları:
- Yeniden canlandırma: Nedir?, Neden bilmemiz gerekiyor?
- Yeniden canlandırma: Nasıl yapalım?
Yeniden canlandırmayı nasıl yapalım?
Bir önceki sayfada yeniden canlandırma işlemi A, B ve C olmak üzere 3 basamaktan oluşur demiştim. Bunlar şunlardır;
A: Airway (hava yolu)
B: Breathing (solunum)
C: Circulation (dolaşım yani kalp)
Şimdi bunları tek tek inceleyelim:
A: (Airway) Hava yolu: Burada hava yolunun açık olup olmadığı kontrol edilir. Yani akciğerlerle ağız arasında havanın geçişine engel olan bir cisim var mı diye bakılır. Bunu için işaret parmağı hastanın ağzına sokularak yabancı cisim olup olmadığı kontrol edilir. Özellikle kazalarda hastanın ağzına veya solunum yoluna yabancı cisim (taş, takma diş vs) girme olasılığı yüksektir. Yabancı cisim ağzın daha aşağılarında ve elle çıkarmak mümkün olmuyorsa Heimlich manevrası yapılmalıdır. Uygulanması oldukça kolay olan bu manevra herkes tarafından bilinmelidir. (Bakınız: Heimlich manevrası)
Bilinçsiz kişilerde dilin kendisi de arkaya doğru kayarak solunum yolunu engelleyebilir. Bunun için hastayı sırtı yere gelecek şekilde yatırdıktan sonra kurtarıcı bir eli ile hastanın alnına hafifçe bastırırken diğer elle de çene yukarıya doğru kaldırılmaya çalışılır. Böylece dil öne doğru gelir ve solunum yolunu tıkaması engellenir. Ancak özellikle kazalarda bu hareketi yaparken boyun omuriliğinin de zedelenmiş olabileceğini düşünerek dikkatli olmak gerekir.
Bilinçsiz durumda olan hastanın dili, arkaya kayarak solunum yolunu kapatabilir. Bunun için kurtarıcı, bir eli ile hastanın alnına hafifçe bastırırken, diğer eliyle de çene yukarıya doğru kaldırılmaya çalışmalıdır.
Hava yolunun açık olduğu teyit edildikten sonra 2. aşamaya geçilir:
B: (Breathing) Solunum: Solunum var mı? Solunumun olup olmadığını göğüs kafesinin solunumla hareket edip etmediğini veya kulağımızı hastanın ağzına yaklaştırarak nefes alıp almadığını hissederek anlayabiliriz.
Hastanın nefes alıp almadığını kontrol etme
Solunum yoksa suni solunuma geçmeliyiz. Bunun için sırtı yere gelecek şekilde yatırılmış hastanın başı hafifçe arkaya doğru alınarak burun delikleri bir elin baş parmağı ile işaret parmağı arasında kapatıldıktan sonra diğer el ile çene aşağı doğru itilerek hastanın ağzı açılır. Sonra solunumu yaptıran kurtarıcı normal bir soluk aldıktan sonra ağzını, hastanın ağzına hava geçirmeyecek bir şekilde birleştirip içindeki havayı hastaya üfler. Bu sırada hastanın göğüs kafesi giren havanın etkisiyle yukarı doğru kalkmalıdır. Eğer kalkmıyorsa hava yolunun tıkayan bir şey olup olmadığı tekrar kontrol edilmelidir. Ağızdan ağıza solunum mümkün olmuyorsa (ağzın açılamaması, kaza sonucu ağız bölgesinde hasar olması vb) aynı teknikle ağızdan buruna solunum yapılabilir. Bu sefer de hastanın ağzı kapalı tutulmalıdır.
Suni solunumda, sırtı yere gelecek şekilde yatırılmış hastanın başı hafifçe arkaya doğru alınarak burun delikleri bir elin baş parmağı ile işaret parmağı arasında kapatıldıktan sonra diğer el ile çene aşağı doğru itilerek ağzı açılır. Sonra solunumu yaptıran kurtarıcı normal bir soluk aldıktan sonra ağzını, hastanın ağzına hava geçirmeyecek bir şekilde birleştirip içindeki havayı hastaya üfler.
C: (Circulation) Dolaşım: Kalp çalışıyor mu? Kalbin çalışıp çalışmadığı nabızlara bakılarak veya kalp sesleri dinlenerek anlaşılabilir. Kalp çalışmıyorsa kalp masajına başlanır. Bunun için hastanın sırtı yere gelecek şekilde sert bir zeminde yatıyor olması gereklidir. Masajda amaç, kalbi halk arasında imam tahtası denilen göğüsün orta kısmındaki kemik ile (sternum) arkada omurga arasında sıkıştırıp içindeki kanı aort damarına atmasını böylece kalbin kanı pasif olarak pompalamasını sağlamaya yöneliktir.
Bunun için göğüs orta kısmındaki kemiğin 1/3 alt kısmına bir elimizin ayasına (bilek kısmına yakın) diğer elimizle destek yapıp (şekil) dirseklerimiz dik olarak hastanın göğüs kemiğini 5-6 cm aşağı indirecek kadar basınç uygulamak gerekir. Kurtarıcı dizlerinin üzerine eğilmiş olursa bu basınç kolayca uygulanabilir. Bu basınç dakikada yaklaşık 100-120 kez tekrarlanmalıdır. Her baskı hareketinden sonra hastanın göğsünün eski durumuna dönmesi için zaman verilmeli ve ardından tekrar basınç uygulanmalıdır.
Kalp masajında, dirseklerimiz dik olarak (bükmeden) hastanın göğüs kemiğini 3-5 cm aşağı indirecek kadar basınç uygulamak gerekir
Solunum ve dolaşım desteği beraber veriliyorsa her 30 kalp masajından sonra 2 kez suni solunum yaptırılmalıdır. Kalp masajı ve/veya suni solunum acil tıbbi ekip gelinceye kadar veya hastanın kendi kalbi ve/veya solunumu dönünceye kadar yapılmalıdır. Hastanın kendi nabız ve/ya solunumunun dönüp dönmediğini 10-15 dakikada bir 3-5 saniye süre işlemi kesip hastayı gözleyerek anlayabiliriz. Profesyonel sağlık ekibinin olmadığı veya gelme olasılığının olmadığı durumlarda canlandırma işlemine ne kadar devam edilmesi gerektiği konusunda kesin bir süre vermek mümkün değilse de görülmüştür ki, 45 dakikadan daha uzun yapılan canlandırma işlemi sonucunda hasta geri dönmüyorsa bundan sonraki zaman içinde geri dönme olasılığı son derece azdır.
Burada anlattığım ve herkes tarafından bilinmesi ve gerekirse yapılması gereken olan kalp akciğer canlandırması, profesyonel tıbbi ekip gelinceye kadar hastanın beyin fonksiyonlarını canlı tutmak amacını taşır. Kurtarıcı 2 kişi olursa bir kişi kalp masajını yaparken diğer kişide solunum işini yaptırır, kalp masajı daha yorucu olduğu için kişiler yoruldukça yer değiştirirler.
Çocuklarda ve bebeklerde kalp akciğer canlandırması
1-8 yaş arasındaki çocuklarda canlandırma işlemi tamamen aynıdır. Ancak kalp masajı tek elle yapılır ve göğüs kafesinin 2.5-4 cm aşağı inmesi yeterlidir.
1 yaş altındaki bebeklerde ise durum biraz değişir. Bebek hareketsiz ise, bilincinin açık olup olmadığı; ayak tabanını gıdıklayarak veya derisini cimdikleyerek tepki verip vermediğine bakılarak karar verilir. Prensipler aynı olmakla birlikte suni solunumda kurtarıcı ağzını bebeğin hem ağzını, hem de burnunu kaplayacak şekilde yerleştirir. Kurtarıcı kalp masajını ise göğüs orta kısmına 2 meme arasından geçen çizginin hemen altına 2 parmağını yerleştirerek, göğüs kafesini 1-2.5 cm bastırarak yapar. Hızı yine erişkinlerde olduğu gibi dakikada 100 kalp masajdır. Suni solunum sayısı ise yine 30 kalp masajında bir 2 solunumdur.
