Ritim bozuklukları

SIK SORULAN SORULAR

Ritim bozuklukları (aritmi) nedir?

Ritim, bir şeyin (ses, nota vs) düzenli bir biçimde tekrarlanması demektir. a- eki ise olumsuzluk bildirir. Konumuzdaki “aritmi” ise, ritim bozukluğu demektir. Aritmiler; kalbin kasılmasını sağlayan elektriksel uyarının (bakınız) çıkışında veya iletilmesinde problemlerden oluşur. Aslına bakılırsa ilk bakışta zannedildiği gibi, her zaman düzensiz kalp atışı (dolayısıyla da nabız) anlamına gelmez.

Kalp hızıyla ritim bozukluğunun bir ilişkisi var mıdır?

Kalp hızı, kalbin dakikadaki atım sayısıdır. Nabızdan veya kalbin doğrudan dinlenilmesi ile (kulağınızı dayayarak ve steteskop ile) kalp hızı bulunabilir. Normalde (istirahatte) kalp hızı dakika 60-80 arasındadır. Aritmi ve anormal kalp hızı birlikte meydana gelmek zorunda değildir. Aritmiler, normal, yavaş (bradiaritmiler; dakikada 60 atımdan az) veya hızlı (takiaritmiler; dakikada 100 atıştan fazla) kalp hızıyla birlikte meydana gelebilir. Aritmideki nabzın kendi içinde bir düzeni olabileceği gibi (1 normal 1 ekstra atım veya 2 normal 1 ekstra atım gibi) tamamen düzensiz de olabilir (örnek: atriyal fibrilasyon). Dolayısı ile düzenli bir nabızda da aritmi olabileceği gibi, normal, yavaş veya yüksek kalp hızlarında da da aritmi olabilir,

Aritmi’nin nedeni nedir?

• Koroner arter hastalığı (kalp damar hastalığı),
• Kandaki elektrolit dengesizlikleri (potasyum düşüklüğü veya yüksekliği vb),
• Kalp kası hastalıkları,
• Kalp krizi esnasında veya sonrasında,
• Bazı doğumsal kalp hastalıkları
• Tiroid bezinin fazla çalışması, bazı ilaçlar, uyuşturucular

Aritmiler, normal ve sağlıklı kalplerde de görülebilir.

Önemli ve sık görülen aritmiler nelerdir?

Atriyal Prematür (erken) Atımlar (APA, APS, APC, SVE): Bunlar kulakçıklarda zamanından önce oluşan ekstra atımlardır. Çoğunlukla zararsızlardır ve tedavi gerektirmezler. Ancak sık olursa atriyal fibrilasyon denen önemli bir ritim bozukluğunun habercisi olabilir.

Atriyal prematür (erken) atımlar (Okla gösterilenler)

Ventriküler Prematür (erken) Atımlar (VPA, VPS, VE, VES, PVC): Bunlar en yaygın aritmiler arasındadır ve kalp rahatsızlığı olan ya da olmayan birçok insanda görülebilir. Bazı insanlarda stres, fazla kafein ya da nikotin ya da fazla egzersize bağlı olarak görülebilir. Fakat bazen VPS’ler kalp hastalığı veya kalp hastalığı dışında da (tiroid hastalıkları, elektrolit dengesizliği vs) ortaya çıkabilir.
Sık VPS’si ve/veya buna bağlı semptomları olan insanlar bir kalp doktoru tarafından incelenmelidirler. Yine de birçok insanda VPS’ler genellikle zararsızlardır ve tedaviye nadiren ihtiyaç duyulur.

Ventriküler prematür (erken) atımlar (okla gösterilenler). En sık görülen aritmi tipi, hemen hemen hepimizde değişen sıklıkta bulunur.

Atriyal Fibrilasyon (AF): AF, kulakçıkların normal olmayan bir şekilde kasılmasına neden olan, çok yaygın görülen düzensiz bir kalp ritmidir. En önemli ve korkulan yan etkisi, kalp içinde pıhtı oluşmasına zemin hazırlaması ve bu pıhtıların yerinden kopup vücudun değişik yerlerine (özellikle beyine) gidip ciddi problemlere yol açmasıdır. Atriyal fibrilasyon sağlıklı insanlarda da nadiren görülebilmekle birlikte özellikle bazı durumlarda sık görülür:

• Kalp damar hastalığı
• Tiroid bezinin aşırı çalışması (zehirli guatr: tirotoksikoz),
• Hipertansiyon
• Kalp kapak hastalıkları (özellikle mitral darlığı)
• Kalp yetmezliği

“Yaş ilerledikçe atriyal fibrilasyon görülme sıklığı artar (Lone atrial fibrilasyon).

Atriyal Fibrilasyon: Çoğunlukla bir organik kalp hastalığı sonucu olan ve yaşla sıklığı artan bir aritmi. EKG’de dalgaların düzenli olmadığı görülür, bununla paralel olarak nabız da düzensizdir. En büyük yan etkisi, kalpte pıhtı oluşumuna zemin hazırlamasıdır.

Atriyal flutter: Kulakçıklarda dakikada 200-400 arasında (ortalama 300) çok hızlı kasılmalar vardır. Bu kasılmalar, genelde atriyal fibrilasyondan daha organize ve daha düzenlidir. Bu aritmi daha çok kalp rahatsızlığı olan insanlarda görülür. Çoğunlukla atriyal fibrilasyona dönüşür. Burada da aynı atrial fibrilasyondaki gibi kalp içinde pıhtı oluşabilir.

Paroksismal supraventriküler takikardi (PSVT, PAT): Karıncıkların üst bölümünden başlayan genellikle hızı dakikada 150-200 arasında, düzenli bir aritmidir. PSVT aniden başlar ve birden sona erer. Süresi değişkendir. Kalp hızı yüksek olduğu için özellikle uzun sürerse rahatsızlık uyandırır. Kendiliğinden geçebildiği gibi, bazı manevralarla (öksürme, kusma refleksini uyandırma vb) da sonlanabilir. Bazen ise sonlanması için sağlık kuruluşunda damardan ilaç vermek gerekebilir. Toplumda nadir olmayarak görülür.

İki temel çeşidi vardır: Aksesuar yola bağlı olan ve AV nodal reentran takikardiler.

• • Aksesuar yola bağlı takikardiler: Kulakçıklar ve karıncıklar arasında, normalde olmaması gereken kestirme bir yoldan dolayı oluşur. Uyarılar normal iletim yollarının yanı sıra ekstra yollardan da geçerler; bu da uyarıların kalbin içinde çok hızlı bir şekilde iletilerek kalbin alışılmadık şekilde hızlı atmasına sebep olur.
  • AV nodal reentran taşikardiler: AV düğümden geçen birden çok yol olmasına bağlı olarak hızlı kalp ritmi.

Bu aritmiler kalp çarpıntısına, bayılmaya veya kalp yetmezliğine sebep olabilir. Birçok durumda ilaçlar, pacemaker (kalp pili) veya sağlık personeli tarafından yaptırılan basit bir manevra ile sonlandırılabilirler.

Ventriküler Takikardi (VT): Ciddi bir aritmidir. Karıncıklardan kaynaklanır. Bu hızlı ritim, kalbin yeterince kanla dolmasını engeller, böylelikle vücuda daha az kan pompalanır. Kalp rahatsızlığı olan insanlarda sonuçları çok ciddi olabilir ve yanında kanın yeteri kadar pompalanmamasına bağlı şikayetler (baş dönmesi, göz kararması, bayılma vb) gözlenebilir. Zamanında tanınmalı ve müdahale edilmelidir.

Ventriküler Fibrilasyon: Karıncıklardan kaynaklanan, EKG’de tamamen düzensiz dalgaların olduğu ölümcül bir ritim bozukluğudur. Karıncıklar kas seğirmesi gibi titrer, etkili bir kasılma oluşturamaz ve vücuda kan pompalayamazlar. Zamanında müdahale edilmezse ölüm meydana gelir. Akut miyokard infarktüsünün (kalp krizi) ilk dakikalarında gelişen ölümler ventriküler fibrilasyondan dolayı olurlar.
Tedavisi için hastaya defibrilasyon (elektroşok) ve gerekirse yeniden canlandırma (resussitasyon) yapılmalıdır.

Ventriküler Fibrilasyon: Ölümcül aritmi. Kalpte etkili bir kasılma olmaz, ancak kas seğirmesi gibi titreşimler olur. EKG’ de düzenli dalgalar yerine kaotik, bir düzeni olmayan dalgalar vardır. Zamanında müdahale edilmediği takdirde ölümle sonlanır. Müdahale, elektrik şoku uygulanarak (defibrilasyon) yapılır.

Bunların dışında aritmi nedeni olabilen bazı durumlar da vardır:

Uzun QT sendromu: QT aralığı elektrokardiyogram (EKG) üzerinde belirlenir. QT aralığı normalden uzun olduğunda ventriküler takikardinin ölümcül olabilecek bir çeşidi olan “torsades des pointes” riskini artırır. Uzun QT sendromu gençlerde ölüme yol açabilen kalıtsal bir durumdur. Antiaritmik ilaçlarla, pacemaker, elektriksel kardiyoversiyon (elektroşok), defibrilasyon veya ICD’ler ile (implante edilebilir kardiyoverter defibrilatör) veya ablasyon tedavisiyle tedavi edilebilir.

Bradiaritmiler (kalp hızının yavaş olduğu aritmiler): Bunlar kalbin elektriksel iletim sistemindeki bir rahatsızlıktan kaynaklanabilecek yavaş kalp ritimleridir. Kalpte uyarı çıkaran merkez olan sinüs düğümü hastalıkları ve iletimi engelleyebilen kalp blokları başlıca nedenlerdir:

• Sinüs düğümü hastalıkları: Hasta sinüs sendromu: Burada sinüs düğümü yeteri kadar uyarı çıkaramaz. Atım hızı azalır. Bayılma oluşturacak düzeylerde yavaşlama olursa kalp pili (pacemaker) takılır.
• Kalp blokları: Elektriksel uyarının sinüs düğümünde oluşup kulakçıklara, daha sonra karıncıklara ve en son kalp hücrelerine gidiş yolu boyunca, yolun herhangi bir bölgesinde gecikmesi ya da tamamen bloke olması. Kalp düzensiz ve genellikle daha yavaş atar. Durum ciddiyse kalp pili (pacemaker) ile tedavi edilir.

Aritmilerde ne gibi şikayetler olur?

Aritmiler sessiz ve şikayetsiz olabilir. Doktor muayene sırasında kalbinizi dinleyip, nabzınızı kontrol ederek veya elektrokardiyogram (EKG) sayesinde düzensiz kalp atışını tespit edebilir.

Bazen ise değişen derecelerde şikayetler olabilir:

• Çarpıntı (kuş kanat çırpıyormuş gibi, motor tekliyormuş gibi tarif edilebilir),
• Göğüste veya boyunda vuruntu hissi,
• Baş dönmesi,
• Bayılma,
• Nefes darlığı,
• Göğüste rahatsızlık hissi,
• Güçsüz veya yorgun hissetmek.

İnsan kendisinde aritmi olduğunu anlar mı?

Aritmi (ritim bozukluğu), ancak nabız düzensizliği varsa, kalp hızı normalden düşük veya yüksek ise anlaşılabilir. Bazen de bunlar olsa bile hastanın bir şikâyeti olmayabilir. Hatta nabız düzensizliği oluşturan atriyal fibrilasyon gibi bir aritminin, hastaların tesadüfen çekilen EKG’lerinde saptanması nadir değildir.

Aritmiler nasıl teşhis edilir?

Aritmileri ve nedenlerini teşhis etmek için, şu testlerin biri veya birden fazlası yapılır:

• Elektrokardiyogram (EKG)
• Ritim Holter,
• Event Recorder
• Efor Testi
• Ekokardiyogram
• Elektrofizyolojik çalışma (EPS)

Aritmiler nasıl tedavi edilir?

Tedavi, aritminin çeşidi ve ciddiyetine bağlıdır.
Başlıca tedavi yöntemleri:

1. Yaşam tarzında değişiklikler,
2. İlaç (antiaritmik ilaçlar),
3. Kardiyoversiyon veya defibrilasyon (elektrik şoku ile tedavi),
4. Pacemaker (kalp pili),
5. Kateter ablasyon,
6. Cerrahi.

Bazı aritmilerde tedaviye gerek olmaz. Şimdi tedavi yöntemlerini tek tek inceleyelim:

1. Aritmilerde ne gibi yaşam tarzı değişiklikleri yapılmalıdır?

• • Düzensiz kalp ritmi belli aktiviteler sırasında ortaya çıkıyorsa bunları yapmaktan kaçınmak gerekir,
  • Sigara bırakılmalı,
  • Alkol tüketimi sınırlandırılmalı,
  • Kafein kullanımı sınırlandırmalı ya da bırakılmalı (Bazı insanlar kafeine duyarlıdır ve çay, kahve, kola gibi kafeinli ürünler kullanırken daha fazla şikâyet ortaya çıkabilir.)
  • Nezle ve öksürük ilaçlarından, enerji içeceklerinden uzak durulmalıdır, çünkü bunlardan bazıları düzensiz kalp ritmine yol açan maddeler içermektedir.

2. Aritmilerin tedavisinde hangi ilaçlar kullanılır?

• • Antiaritmik ilaçlar: Bu ilaçlar kalp hızını kontrol altında tutarlar ve aritmiyi baskılarlar.
  • Kan sulandırıcı ilaçlar (antikoagülan ve antiplateletler): Bu ilaçlar, atriyal fibrilasyon gibi aritmilerde kan pıhtısı riskini azaltırlar (coumadin, yeni kan sulandırıcı ilaçlar vb).

3. Elektriksel kardiyoversiyon ve defibrilasyon nedir?

İlaçlar, atriyal fibrilasyon gibi aritmileri düzeltemiyorsa kardiyoversiyon gerekebilir. Kardiyoversiyon; kısa süreli anestezi uygulamasından sonra, göğüs duvarından kalbi senkronize eden ve normal ritmin tekrar başlamasını sağlayan elektrik şoku verilme işlemidir. Bu işlem, kardiyoverter/defibrilatör adı verilen taşınabilir cihazlarla yapılır.

Kardiyoverter/defibrilatör cihazı

Defibrilasyon ise yalnızca, müdahale edilmediği takdirde ölümle sonuçlanan ventriküler fibrilasyonda yapılır.

Defibrilasyon işlemi

4. Pacemaker (kalp pili) nedir?

Pacemaker, uygun bir kalp hızı sağlamak için kalp kasına küçük elektriksel uyarılar gönderen bir alettir. Kalp pilleri öncelikli olarak kalbin çok yavaş atmasını önlerler. Kalp pilleri elektriksel uyarı üreten bir jeneratör ve elektronik bir ünite ile bu uyarıları kalp kasına ileten elektrodlardan oluşur. Yeni kalp pillerinin kalp hızını ve aritmileri kontrol etmeye yönelik olarak oldukça gelişmiş özellikleri vardır (Bkz. kalp pili -pacemaker-)

5. Kateter ablasyonu nedir?

Ablasyon sırasında kalp içindeki anormal kalp ritmine sebep olan küçük bir doku bölgesine bir kateter yardımıyla yüksek frekanslı elektrik enerjisi gönderilir. Bu enerji anormal kalp ritminin yolunu kapatır. Ablasyon birçok PSVT, atriyal flutter ve bazı atriyal ve ventriküler takikardi tedavilerinde kullanılır. Ayrıca atriyal fibrilasyonu olan insanlarda hız kontrolu yapmak amacıyla,
kulakçıklar ve karıncıklar arasındaki elektriksel yolu kapatmada da kullanılabilir. Ablasyon, optimum tedaviyi sağlamak için diğer prosedürlerle birlikte uygulanabilir (Bakınız: ablasyon).

6. Ritim bozukluklarında uygulanan kalp ameliyatları nelerdir?

Günümüzde gelişmiş ilaçlar ve ablasyon tekniklerinin var olmasından dolayı kalp ameliyatları aritmi tedavisinde sık kullanılmaz. Ancak başka nedenden dolayı kalp ameliyatı olanlarda ek olarak yapılabilir (Atriyal fibrilasyonun giderilmesinde kullanılan Maze ameliyatı gibi).

Konuyla ilgili:

Çarpıntım var!
Ablasyon nedir? Nasıl yapılır?
Atrial Fibrilasyon
Kalp pili olan hastaların bilmesi gerekenler
Kalp pili