Konu Başlıkları:
-
Kalp kapak hastalıkları: Toplu bakış
-
Mitral darlığı
-
Mitral yetmezliği
-
Aort darlığı
-
Aort yetmezliği
-
Triküspit kapak hastalıkları (darlık ve yetmezlik)
-
Pulmoner kapak hastalıkları (darlık ve yetmezlik)
Mitral kapak sol atrium ile sol ventrikül arasında bulunur, 2 yaprakçıktan
oluşur (biküspit) (Bakınız
kalp kapakları). Akciğerlerde oksijen ile dolan kan, pulmoner venler ile sol
atriuma gelir ve buradan mitral kapaktan geçerek sol ventriküle boşalır.
Ardından sol ventrikül kasılarak içindeki kanı vücuda dağıtmak üzere aort
damarına atar. Bu esnada mitral kapak kanın tekrar sol atriuma gitmesini önlemek
için kapanır ve aort kapağı açılır (Bakınız
büyük dolaşım). Normalde mitral kapak alanı 4-6 cm2'dir. Kapakta
darlık oluşursa (aşağıda belirtilen bazı durumlarda) kapak alanı daralır ve
kanın sol atriumdan, sol ventriküle boşalmasını güçleştirir.

Kalbin sol kısmını gösteren kesit. Mitral kapak sol
atrium ile sol ventrikül arasındadır.
Nedenleri
Mitral darlığı (MD) hemen daima romatizmal kalp hastalığı sonucu olur. Bu
hastalık kapakların yapısını bozar ve kapak uçlarında şekil bozukluğu, sertleşme,
kireçlenme (kalsifikasyon) ve yapışıklıklar oluşarak kapakların tam açılamamasına neden olur.
Çok nadiren doğumsal (konjenital) olabilir.

Soldan 1 ve 2. çizimler: mitral kapak açık ve kapalı
iken. Sağ fotoğraf: kireçlenmiş, kalınlaşmış ve uçları birbirine
yapışarak daralmış mitral kapak
Şikayetler
Halsizlik, çabuk yorulma: Kapak 2.5 cm2'nin altına inmedikçe pek şikayet
olmaz. 2.5 cm2 altında ise şikayetler ortaya çıkar: İlk şikayetler halsizlik ve
çabuk yorulmadır. Bu şikayetler, sol atriuma gelen kanın mitral kapağın dar
olmasından dolayı sol ventriküle yeteri kadar boşalamaması ve sonuç olarak aortaya (dolayısı ile vücuda) yeteri kadar kanın pompalanamaması nedeniyledir.
Nefes darlığı: Sol atriumdan sol ventriküle (kapak darlığından dolayı)
tam boşalamayan kan geriye doğru akciğerlere doğru
göllenir ve bu da nefes darlığına neden olur. Nefes darlığı, darlığın hafif
olduğu durumlarda kuvvetli efor ile ortaya çıkarken, darlık ilerledikçe daha
hafif eforla bile oluşur. Kapak alanının 1.5 cm2'nin altına inmesi, ciddi MD
olarak bilinir. Bu durumda hastada istirahatte dahi nefes darlığı olabilir ve
hareketleri ileri derecede kısıtlanır. Darlık ilerledikçe gece uykudan
nefes darlığı ile uyanır (hava açlığı çeker, ayakta dolaşır, pencereleri açar,
biraz rahatlayınca tekrar uyumaya çalışır). İleri aşamada otururken bile nefes
darlığı vardır ve hasta sırt üstü yatamaz. Son aşama ise
akciğer ödemidir. Akciğer ödeminde, akciğer damarlarında artan basınçtan dolayı,
akciğerler içinde oksijen alışverişinin olduğu boşluklar içine (alveoller)
içine serum sızar, zamanında müdahale edilmezse hasta kaybedilir.
Atrial fibrilasyon: Ciddi sonuçları olabilen bir ritim bozukluğudur.
Basınç altında genişleyen sol atrium, atrial fibrilasyon gelişimine zemin
hazırlar. Atrial fibrilasyon hastanın şikayetlerinin birden ağırlaşmasına
(özellikle nefes darlığı) ve çarpıntıya neden olur. Ayrıca kalp içinde pıhtı
oluşumuna zemin hazırlayabilir. Oluşan pıhtı yerinden koparak çeşitli organların
(özellikle beyin) damarını tıkayıp ciddi problemlere neden olabilir (tromboemboli).
Sağ kalp yetmezliği: İleri ve tedavisiz kalmış hastalarda, kalbin sağ
tarafında basınç artması ile sağ ventrikül büyüyerek kasılma gücünü kaybedebilir
ve kan geriye doğru göllenerek ayaklarda ödem, karaciğer büyüklüğü ve ileri
safhada ise karında sıvı birikmesi olabilir.
Daha az sıklıkta ağızdan kan gelmesi, ses kısıklığı da
görülebilir.
Tanı
MD'ında kalp sesleri tipik özellikler gösterir. Dolayısı ile kalp
seslerini dinleyerek bir çok durumda tanı konabilir. Fakat bazen kalp sesleri
ipucu vermez. Böyle durumlarda ve tanıyı kesinleştirmek için
ekokardiyografi (eko) çok değerlidir. Eko ile kapağın hareketleri, alanı,
pıhtı olup olmadığı, kalp boşluklarının büyüklükleri ayrıntılı olarak
incelebilir.
Tanıya yardımcı olarak ve ritim bozukluğu açısından
EKG, akciğer alanları açısından da akciğer grafisi, istenecek tetkikler
arasındadır.
Tedavi
Kapak hastalıklarında tedavide ortak özellikler için
bakınız
MD'ında, yukarıda da söz ettiğim gibi, kapak alanı 2.5 cm2' nin
altına inmediği sürece bir şikayet oluşmaz. Bu aşamada yalnız antibiyotik
koruması yapılır. Kapak alanı daha da daraldığı zaman oluşan nefes darlığını
gidermek veya azaltmak için tuz kısıtlaması ve idrar sökücü ilaçlar kullanılır.
Alan 1.5 cm2' nin altına indiği zaman ilaç dışında müdahale etmek
gerekir. Bu amaçla 2 yöntem uygulanır:
-
Mitral balon valvüloplasti (MBV):
Hasta öncelikle bu yönteme uygunluğu yönünden değerlendirilir. Kapağın
fiziksel özellikleri uygunsa ve sol atriumda pıhtı yoksa yapılabilir. Bu
yöntemde ameliyata gerek olmaksızın kasık damarından girilip özel bir balon
kullanılarak kapak genişletilir. Bunun için hastanın bir kaç gün hastanede
yatması yeterli olur.
-
Cerrahi: Kapak MBV'ye uygun
değilse ameliyat gerekir. Bu yöntemde kapak çok deforme değilse yapışıklıkları
açılarak genişletilmeye çalışılır (valvuloplasti). Ancak yapısı çok bozulmuşsa
değiştirilerek yerine suni kapak (protez) konulur.

Mitral balon valvuloplasti: Daralmış mitral kapağın,
kasık toplardamarı-sağ atrium-sol atrium yoluyla ilerletilen balonun mitral
kapak açıklığına yerleştirilip şişirilerek dar olan kapağın açılması
Atrial fibrilasyon gelişen hastalarda pıhtı gelişimini önlemek için kan
sulandırıcı ilaç (coumadin
-warfarin-) verilir. Atrial fibrilasyonda kalp hızı yüksek olursa hız
yavaşlatıcı ilaçlar da tedaviye eklenir.
Ameliyat edilip protez metal kapak konulan hastaların
da hayat boyu coumadin kullanması gereklidir.
Mitral yetmezliği »